Κάθε χρόνο, το τρίτο Σάββατο του Οκτωβρίου εορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Αρχαιολογίας η οποία αφιερώνεται στην προώθηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε χώρας. Τι είναι όμως η Αρχαιολογία και ποια η σημασία της;
(από το προσωπικό αρχείο του καθ. Λαμπρινουδάκη)
[...] Η Αρχαιολογία σήμερα νοείται ως σημαντικότατος κλάδος της Ιστορίας:
Μελετά όλα τα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας και του ανθρώπινου περιβάλλοντος με σκοπό να συμβάλει στη σύνθεση της ζωής του παρελθόντος σε συνδυασμό με άλλες πηγές ή να την ανασυνθέσει μόνη αυτή, όταν άλλες πηγές δεν υπάρχουν, όπως στην περίπτωση της προϊστορίας.
Αντικείμενα από τάφο του 7ου π.Χ. αι. στη Βοιωτία
… Όσο λιγότερες είναι οι άλλες πηγές για την ανασύνθεση του παρελθόντος, τόσο πιο κεντρικός γίνεται ο ρόλος της Αρχαιολογίας. Ακόμη και η μελέτη της μορφής των έργων τέχνης ή και των τεχνέργων στοχεύει πλέον όχι τόσο στην αισθητική απόλαυση, όσο κυρίως στην διερεύνηση της στάσης του δημιουργού απέναντι στον κόσμο, που είναι σαφές ότι και αυτή αποτυπώνει συνθήκες ζωής.
Τοιχογραφία από την προϊστορική πόλη στο Ακρωτήρι της Θήρας
Έτσι η Αρχαιολογία έχει πλέον καταξιωθεί ως βασικός πυλώνας της Ιστορίας, με την οποία μοιράζεται την σημαντικότατη αποστολή της ανάκτησης της ανθρώπινης εμπειρίας και της κατάκτησης της ανθρώπινης αυτογνωσίας.
Dan Perjovschi (2012), Το βιβλίο της Ιστορίας με σελιδοδείκτη τα μνημεία
… Αυτή η θεωρητική βάση και η παράλληλη ανάπτυξη των φυσικών επιστημών έθεσε από το δεύτερο μισό του 20ου αι. την αρχαιολογική έρευνα και τις μεθόδους της σε τροχιά σημαντικών αλλαγών: Οι κυριότερες είναι η ιδιαίτερη προσοχή που αναπτύσσεται στην προσεκτική καταγραφή όλων των στοιχείων κατά την αρχαιολογική έρευνα και η ανάπτυξη των συγχρόνων σχετικών μεθόδων τεκμηρίωσης, η χρήση όλων των δυνατοτήτων έρευνας και καταγραφής που παρέχει η διαρκώς αναπτυσσόμενη τεχνολογία για την συλλογή πληροφοριών γύρω από το εύρημα … και η διεξαγωγή της έρευνας απαραίτητα από διεπιστημονική ομάδα (αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, πολιτικών και χημικών μηχανικών, συντηρητών κλπ.), για να εξασφαλίζεται η συλλογή, καταγραφή και ορθή ερμηνεία όλων των πληροφοριών. … Η σημασία της επιστημονικής δημοσίευσης παραμένει πάντοτε βασικό ζητούμενο της έρευνας.
Κατά τα τελευταία 30 χρόνια όμως η Αρχαιολογία, με τη σύγχρονη έννοιά της, αναπτύσσει όλο και περισσότερο μια δραστηριότητα σε περισσότερο πρακτική κατεύθυνση, που εξελίσσεται – εκτός από διοικητική – σε κλάδο επιστημονικής έρευνας και σε μια άλλη μορφή δημοσίευσης (με την έννοια ότι δημοσίευση είναι η απόδοση γνώσης, και κυρίως νέας γνώσης, στο κοινό. Η δραστηριότητα αυτή είναι ο τομέας της διαχείρισης των μνημείων, είτε επί τόπου σε χώρους ή στα μουσεία.
Διατήρηση και ανάδειξη των Αχαρνικών πυλών της αρχαίας Αθήνας κάτω από το σημερινό Κτήριο της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου
Οι λόγοι αυτής της ανάπτυξης είναι πολλοί:
Πρώτος είναι η επικράτηση της ιστορικής έννοιας της αρχαιολογίας και επομένως η ανάγκη της διάδοσης του μηνύματος των μνημείων όχι μόνο στον ειδικό επιστημονικό κόσμο αλλά στο όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό.
Δεύτερος λόγος, σε συνδυασμό με τον πρώτο, είναι η υποχώρηση του βιβλίου ως μεταφορέα γνώσης έναντι της εικόνας και η συνειδητοποίηση ότι το ίδιο το μνημείο διδάσκει, είναι φορέας άμεσης γνώσης.
Τρίτος λόγος είναι η άνοδος του επιπέδου μόρφωσης και των ενδιαφερόντων σε ευρέα στρώματα της κοινωνίας διεθνώς.
Τέταρτος η αύξηση του ελεύθερου χρόνου και της κινητικότητας παγκοσμίως.
Πέμπτος η συνειδητοποίηση ότι οι ανασκαφές και η άμετρη σε σχέση με τις δυνατότητες συντήρησης έκθεση των μνημειακών καταλοίπων, μοναδικών (κυριολεκτικά) τεκμηρίων της ανθρώπινης μνήμης και πείρας, έχει οδηγήσει σε σοβαρότατες ανεπίτρεπτες καταστροφές που στερούν την κληρονομιά αυτή από τις επόμενες γενιές.
Έκτος η κατακόρυφη αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας και των μεγάλων έργων που φέρνουν αναγκαστικά και με πιεστικό ρυθμό μνημεία στο φως και
Έβδομος η συναφής ροή κονδυλίων, κοινοτικών και άλλων, που καθιστούν δυνατά τα μεγάλα έργα αλλά και την αρχαιολογική επέμβαση στα μνημεία. [...]
(Από τις πανεπιστημιακές παραδόσεις του καθ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη (καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)
