Ο ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΖΩΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑΣ από τον καθηγητή Β. Λαμπρινουδάκη

Ο βιοπορισμός: Το κυνήγι

Για να ολοκληρώσουμε την σύντομη επισκόπηση των βιοποριστικών ασχολιών των αρχαίων στη φύση πρέπει να αναφερθούμε στο κυνήγι και στο ψάρεμα. Το κυνήγι ήταν ιδιαίτερα αγαπητή ασχολία της καθημερινής ζωής. Το θεωρούσαν μάλιστα παράγοντα αγωγής, γιατί ασκούσε το σώμα και εξοικείωνε τον κυνηγό στους κινδύ-

νους, όπως αναφέρει στον Κυνηγετικό του ο Ξενοφών. Παραστάσεις κυνηγιού έχουμε από πολύ νωρίς (εικ.1Α, έλασμα στο Λούβρο, Β, κύλικα στο Βρετανικό Μουσείο), όπως αυτή με ένα περίτμητο έλασμα του 6^ου π.Χ. αιώνα στο Λούβρο, που παριστάνει δυο κυνηγούς να διασταυρώνονται. Ο ένας έχει ήδη στον ώμο ένα θήραμα, έναν αίγαγρο, ενώ ο άλλος κρατεί το τόξο του. Μια άλλη παράσταση, σε κύλικα του 6^ου π.Χ. αι. στο Βρετανικό Μουσείο, δείχνει τον κυνηγό να επιστρέφει από το κυνήγι με δυο λαγούς κρεμασμένους σε κοντάρι που κρατεί με το αριστερό στον ώμο του, ενώ στο δεξί βαστάει το λουρί του λαγωνικού του. Και στην αρχαιότητα κυνηγούσαν πουλιά, λαγούς, αλλά και αγριόχοιρους και άλλα μεγάλα ζώα. Είναι πολύ πιθανό ότι το ιδιαίτερα αγαπητό θέμα του νεκρού με το σκύλο του στις επιτύμβιες στήλες (εικ.1Γ, στήλη του Δεινή από την Απολλωνία Ποντική [Σωζόπολη] στη Σόφια, περ. 490 π.Χ. Δ, στήλη στη Νεάπολη, λίγο μετά το 480 π.Χ.) παραπέμπει στις ευχάριστες στιγμές αυτής της απασχόλησης.

Εικ. 1

Ο βιοπορισμός: Το ψάρεμα

Το ψάρεμα ήταν όπως και σήμερα απασχόληση αλλά και σκληρό επάγγελμα, όπως φαίνεται από παραστάσεις ατημέλητων και ηλιοκαμένων ψαράδων (εικ. 2Α, άγαλμα Βατικανού, αντίγραφο έργου 3^ου π.Χ. αι.). Οι άνθρωποι ψάρευαν, όπως και σήμερα (εικ.2Β, με καλάμι και απόχη, πελίκη Βιέννης, 480-470 π.Χ. Γ, με καλάμι και σκύρτο, κύλικα Βοστόνης, ίδια εποχή) με καλάμι, με απόχη, με σκύρτο, με δίχτυα και με βάρκες και αναμμένα δαδιά, ένα είδος σημερινού πυροφανιού.

Εικ. 2

Από μεταγενέστερους χρόνους γνωρίζουμε και ιχθυοτροφεία, όπως αυτό που αποκαταστάθηκε στην ακτή της Μυτιλήνης (εικ.3Α). Από κανάλι που εισχωρούσε στη θάλασσα άφηναν να μπούνε σε δεξαμενή τα ψάρια, τα οποία κατόπιν φυλάκιζαν κλείνοντας τη δίοδο. Τα ψάρια τα πήγαινε ο ψαράς στην αγορά (εικ.3Β, ψαράς με ανάφορο και άλλος ξεδιαλέγοντας ψάρια από το σωρό, αμφορέας περ. 510 π.Χ., Γ, πώληση θύννου [τόννου] στην αγορά, αμφορέας στη Σικελία, 4^ος π.Χ αι.), όπου έβρισκαν ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό για την κατανάλωσή τους κοινό. Είναι γνωστό ότι το ψάρι κάλυπτε ένα πολύ μεγάλο μέρος της διατροφής των αρχαίων  (εικ.3Δ, πινάκια για ψάρια από το Παντικάπαιο και τη Χερσόνησο, 4^ος π.Χ. αι.).

Εικ. 3

Η εικόνα που περιγράψαμε με πολλή συντομία αντανακλά και τη ζωή στον τόπο μας μέχρι πολύ πρόσφατα. Γύρω στο 1821, όταν η Ελλάδα απελευθερώθηκε, το 80% του πληθυσμού της ήταν αγρότες. Και μέχρι το 1960 το ποσοστό αυτό έμενε πολύ υψηλό, περισσότερο από 60%. Για τις επιπτώσεις της σταδιακής εγκατάλειψης της αγροτικής απασχόλησης θα παραθέσω ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο επιφανούς Αμερικανού ιστορικού, του Victor Hanson, συγγραφέα του γνωστού βιβλίου Ποιος σκότωσε τον Όμηρο. Η εγκατάλειψη της κλασικής παιδείας και η ανάκτηση της Ελληνικής σοφίας. Το σχόλιο, που έχει γραφεί το 1999 και απευθύνεται στην Αμερικανική κοινωνία, έχει όμως πανανθρώπινη αξία: Έχω την αίσθηση ότι το παράδειγμα μιας σύντομης άνθησης της Ελληνικής πόλης από το 700 ως το 300 π.Χ. … που έδωσε τη θέση της στην πολωμένη (εννοεί περιουσιακά και κοινωνικά) Ελληνιστική εποχή είναι μια προειδοποίηση για κάθε κοινωνία που αφήνει τον αγροτικό πληθυσμό της να εξαφανισθεί. Οι μικρομεσαίοι, αυτόνομοι αγρότες στέκονται (με σταθερότητα) κριτικά απέναντι στις χειρότερες υπερβάσεις τόσο μιας αχαλίνωτης δημοκρατίας όσο και της απολυταρχίας, και ο πραγματισμός και η αυτονομία τους είναι (το) κρίσιμο (στοιχείο) για κάθε συναινετική κοινωνία. … Εμείς στις Ηνωμένες Πολιτείες  είμαστε …  μάρτυρες  του τέλους της αγροτικής ζωής και οι επιπτώσεις αυτής της απώλειας θα είναι … δυσάρεστες.